Jose Mourinho là ai? Tiểu sử, sự nghiệp huấn luyện và thành tích ấn tượng của HLV trưởng Roma

Jose Mourinho có thể xem là một trong những vị huấn luyện viên vĩ đại nhất mọi thời đại. Trong sự nghiệp của mình, Người đặc biệt từng dẫn dắt nhiều CLB hàng đầu châu Âu như Chelsea, Inter Milan, Real Madrid hay MU… HLV trưởng hiện tại của AS Roma tưởng trải qua một thời gian dài được ví như ‘Vua Midas trong bóng đá’ - cứ chạm tay là thành Vàng.

Vậy Jose Mourinho là ai? Tiểu sử và sự nghiệp huấn luyện của ông có gì nổi bật? Phong cách huấn luyện của ông ra sao? Hãy cùng Thethao.vn tìm hiểu về nhân vật tài năng, cá tính và gây ra không ít tranh cãi này!

1. Tiểu sử và sự nghiệp cầu thủ của Jose Mourinho

Mourinho tên đầy đủ là Jose Mario dos Santos Felix Mourinho. Ông sinh ngày 26/1/1963 (59 tuổi) tại Setubal (Bồ Đào Nha) trong một gia đình trung lưu. Cha ông - Mourinho Felix - cũng là một cựu cầu thủ và sau này trở thành huấn luyện viên. Mẹ ông - bà  Maria Julia - là một giáo viên tiểu học.

Jose Mourinho khi còn nhỏ là một đứa trẻ hòa đồng và đầy tính cạnh tranh. Điều đó xuất phát từ việc bà Maria Julia luôn khuyến khích công thành công bằng chính nỗ lực của mình.

Bóng đá là phần quan trọng bậc nhất trong cuộc đời của Mourinho. Ông Felix từng rất ấn tượng với kiến thức của ông về bóng đá. Ngay khi còn là một thiếu niên, Mourinho thường đi bằng bất kỳ phương tiện có thể để xem các trận đấu bóng đá vào cuối tuần. Vào thời gian này, cha ông đã chuyển sang công tác huấn luyện và Jose trở thành một học viên bóng đá, quan sát các buổi tập và thăm dò các đối thủ.

Mourinho muốn theo bước của cha mình bằng cách trở thành một cầu thủ bóng đá. Ông gia nhập đội trẻ của Belenenses. Sau khi tốt nghiệp loại ưu, ông chơi ở Rio Ave (nơi cha của ông là HLV), Belenenses và Sesimbra nhưng không thể trở thành cầu thủ chuyên nghiệp do thiếu tốc độ và sức mạnh cần thiết.

2. Sự nghiệp huấn luyện của Jose Mourinho

2.1 Bước khởi đầu

Nhận ra các điểm yếu của mình, Mourinho đã chọn để theo đuổi ước mơ trở thành một huấn luyện viên bóng đá chuyên nghiệp. Mẹ ông có những suy nghĩ khác nên đăng ký cho ông trong một trường kinh tế. Mourinho đi học ở đó nhưng đã bỏ học ngay sau ngày đầu tiên.

Ông quyết định tập trung vào thể thao và đã chọn theo học chuyên ngành nghiên cứu khoa học thể thao. Bên cạnh đó, ông còn tham dự các khóa đào tạo huấn luyện được tổ chức bởi Liên đoàn bóng đá Anh và Scotland. Từ đây, Mourinho đã tìm cách xác định lại vai trò của huấn luyện viên trong bóng đá bằng cách pha trộn lý thuyết với các kỹ năng vận động viên và kỹ thuật tâm lý.

Sau khi từ bỏ công việc giáo viên thể dục, Mourinho chọn một đội trẻ tại Vitoria de Setubal làm nơi khởi nghiệp. Tiếp đến, ông trở thành chuyên viên thể lực tại Estrela da Amadora trước khi được bộ nhiệm làm trinh sát viên tại Ovarense.

Năm 1992, Mourinho trở thành thông dịch viên cho Bobby Robson - HLV trưởng vừa được bổ nhiệm của Sporting Lisbon. Trong vai trò này, ông bắt đầu có những thảo luận về chiến thuật và công tác huấn luyện với nhân vật sau này trở thành Sir Bobby. Robson bị Sporting Lisbon sa thải vào tháng 12/1993 nhưng lại được FC Porto trao cơ hội. Mourinho tiếp tục công tác huấn luyện và thông dịch cho các cầu thủ tại CLB mới.

Với Bobby và Mourinho, Porto đã gặt hái được thành công vang dội. Họ vào tới bán kết Champion League 1993/94, vô địch Portuguese Cup 1994, Portuguese Championship (giải VĐQG Bồ Đào Nha) mùa 1994/95 và 1995/96, giành Siêu Cúp Bồ Đào Nha các năm 1994, 1995 và 1996.

2.2 Trợ lý tại Barcelona

Năm 1996, bộ đôi Robson - Mourinho chuyển sang Barcelona. Mourinho tiếp tục học tiếng Catalan để sẵn sàng cho những thách thức mới. Ông dần trở thành một nhân vật nổi bật trong đội ngũ nhân viên của Barcelona với việc thông dịch tại các buổi họp báo, lập kế hoạch các buổi tập luyện và giúp đỡ các cầu thủ thông qua tư vấn và phân tích chiến thuật của đối phương.

Sự hợp tác này đã đạt được kết quả khi Barcelona kết thúc mùa giải với chức vô địch UEFA Cup. Robson chuyển sang câu lạc bộ khác vào mùa giải sau đó, nhưng lần này Mourinho đã không đi theo vì Chủ tịch Josep Lluis Nunez của Barcelona giữ lại làm trợ lý HLV.

Ông bắt đầu làm việc với người kế nhiệm của Robson - Louis van Gaal. Mourinho đã học được nhiều từ phong cách của HLV có biệt danh ‘Tulip thép’: sự quyết đoán khi bố trí những chiến thuật linh hoạt cũng như cách dùng người đầy tính bất ngờ. Họ kết hợp phương pháp của nhau trong các trận đấu và Barcelona vô địch La Liga hai lần trong hai năm đầu làm HLV trưởng của Van Gaal.

Van Gaal thấy rằng trợ lý của mình có năng lực tốt hơn nhiều cho một vị trí trợ lý chuyên môn. HLV người Hà Lan để Mourinho phát triển phong cách huấn luyện của riêng mình: giao cho dẫn dắt đội Barcelona B. Van Gaal cũng cho Mourinho trực tiếp phụ trách đội một Barcelona trong một số trận giao hữu.

2.3 Trở thành HLV trưởng

Tháng 9/2000, Benfica quyết định chấm dứt hợp đồng trước thời hạn với HLV Jupp Heynkes và bổ nhiệm Jose Mourinho làm HLV trưởng. Kể từ đây, Mourinho chính thức dấn thân vào sự nghiệp đầy thăng trầm, thành công lắm nhưng tai tiếng cũng nhiều.

‘Vạn sự khởi đầu nan’ và điều đó đặc biệt đúng với Jose Mourinho. Ông chỉ dẫn dắt Benfica vỏn vẹn 9 trận trước khi bị chấm dứt hợp đồng vào ngày 5/12/2000.

Tháng 4/2001, Mourinho tìm được công việc mới: dẫn dắt Uniao de Leiria. Ông giúp Uniao de Leiria kết thúc mùa 2000/01 ở vị trí thứ 5 giải VĐQG Bồ Đào Nha - thành tích tốt nhất lịch sử CLB. Mùa tiếp theo, Mourinho thậm chí giúp Uniao de Leiria cạnh tranh chức vô địch và điều ấy giúp ông lọt vào ‘mắt xanh’ của nhiều CLB lớn.

2.4 Gặt hái thành công

Tháng 1/2022, Jose Mourinho trở thành HLV trưởng của Porto. Chỉ trong vòng hơn 2 năm, ông giúp Porto trở thành thế lực số 1 tại Bồ Đào Nha và vươn tầm châu Âu. Porto vô địch UEFA Cup 2022/23 và đỉnh cao là ‘cú ăn ba’ (vô địch Liga NOS, Cúp Quốc gia Bồ Đào Nha và Champions League) lịch sử mùa 2003/04.

‘Cú ăn ba’ ấy trở thành tiền đề để ông trở thành HLV trưởng CLB Chelsea. Ngay trong buổi họp báo ra mắt, Mourinho tự nhận mình là Người đặc biệt (Mr Special One). Sau này, Mourinho tự nhận mình là Người hạnh phúc, Người từng trải rồi Người bình thường nhưng giới mộ điệu luôn nhớ tới ông với cụm từ ‘Người đặc biệt’.

Ngay mùa đầu tiên (2004/05), Mourinho giúp Chelsea vô địch Ngoại hạng Anh. Đây là chức vô địch đầu tiên của The Blues trong kỷ nguyên Premier League và cũng là lần VĐQG Anh đầu tiên của CLB này kể từ mùa 1954/55. Mùa sau đó, ông giúp Chelsea bảo vệ thành công ngôi vương Premier League và trở thành CLB thứ hai làm được điều này (sau MU).

Jose Mourinho là một kẻ chinh phục thực sự và không kém phần vĩ đại. Ông giúp Inter Milan giành ‘cú ăn ba’ lịch sử vào mùa 2009/10. Tính đến thời điểm hiện tại, đây là ‘cú ăn ba’ duy nhất mà một CLB bóng đá của Italia từng sở hữu. Chức vô địch Champions League 2009/10 cũng là ‘xưng vương’ giải đấu danh giá nhất châu Âu đầu tiên của Nerazzurri kể từ mùa 1964/65.

Mùa 2011/12, Mourinho giúp Real Madrid vô địch La Liga với 100 điểm và 121 bàn thắng. Cho đến bây giờ, hai cột mốc ấy vẫn chưa hoàn toàn bị xô đổ (Barcelona đăng quang mùa 2012/13 cũng với 100 điểm nhưng ghi ít hơn 6 bàn).

Mùa 2016/17, Jose Mourinho giúp MU có được chức vô địch Europa League đầu tiên trong lịch sử CLB. Mùa 2021/22 vừa rồi, ông dẫn dắt AS Roma đăng quang tại Europa Conference League. Đây là chức vô địch châu Âu đầu tiên mà Roma từng giành được. Roma cũng trở thành CLB đầu tiên ‘xưng vương’ tại UEFA Conference League. Bản thân Mourinho trở thành HLV đầu tiên giành cả Champions League, Europa League lẫn Conference League.

2.5 Những lần bị sa thải

Sự nghiệp huấn luyện của Jose Mourinho quả thực nhiều thăng trầm: thành công lắm nhưng cay đắng cũng nhiều. Tính đến thời điểm hiện tại, ông đã có không dưới 4 lần bị các CLB chủ quản chấm dứt hợp đồng trước thời hạn.

Lần đầu tiên điều này xảy ra là vào tháng 9/2008, thời điểm Chelsea thất thế trong cuộc đua vô địch Ngoại hạng Anh với MU. Lần thứ hai ông bị sa thải cũng là khi đang dẫn dắt The Blues: tháng 12/2015. Người đặc biệt bị Chelsea ‘trảm’ chỉ 6 tháng sau khi giúp CLB này đăng quang tại Premier League.

Lần thứ ba ông bị sa thải là vào tháng 12/2018. Đó là thời điểm MU bết bát về thành tích còn bản thân ông được cho là tồn tại mâu thuẫn khó hàn gắn với không ít cầu thủ, đặc biệt là Paul Pogba.

Lần gần nhất Mourinho bị chấm dứt hợp đồng trước thời hạn là vào tháng 4/2021. Tottenham do ông dẫn dắt khi ấy bị Dinamo Zagreb loại khỏi Europa League từ vòng 1/8 dù thắng 2-0 ở trận lượt đi và thất thế trong cuộc đua Top 4 Ngoại hạng Anh. Đây là lần đầu tiên HLV người Bồ Đào Nha bị một CLB sa thải mà không cùng CLB ấy giành được danh hiệu nào.

Đi cùng những lần bị sa thải là những khoản tiền đền bù không hề nhỏ. Theo thống kê từ truyền thông Anh, tổng số tiền đền bù mà Mourinho kiếm được trong toàn bộ sự nghiệp huấn luyện lên tới 92,5 triệu bảng. Ông được cho là thu về tới 30 triệu bảng ở lần mất việc gần nhất (tháng 4/2021).

2.6 Phong cách huấn luyện

Phong cách huấn luyện mà Jose Mourinho theo đuổi trong suốt sự nghiệp huấn luyện có thể gói gọn trong 4 chữ: triết lý thực dụng. Các CLB ông dẫn dắt luôn ưu tiên nhiều hơn cho việc bảo vệ thành quả sau khi tạo ra lợi thế và sẵn sàng làm tất cả để thu về 3 điểm mỗi trận.

Triết lý ấy giúp ông gặt hái được những thành công vang dội trong khoảng hơn 1 thập niên đầu tiên. Tuy nhiên, theo thời gian, chiến thuật phòng ngự - phản công của Mourinho bị xem là lỗi thời, lạc hậu. Kể từ khi rời Chelsea lần 2 (tháng 12/2015), Người đặc biệt chưa thể giúp bất kỳ CLB nào giành chức vô địch quốc gia.

Bên cạnh triết lý thực dụng nhất quán ấy, Mourinho quãng thời gian mà ông đạt đỉnh cao sự nghiệp được xem là một bậc thầy tâm lý. Ông giúp các cầu thủ phát huy tối đa khả năng của mình. Ricardo Carvalho, Frank Lampard, John Terry, Didier Drogba, Wesley Sneijder… có thể xem là những ví dụ tiêu biểu.

Mourinho thường xuyên đẩy tập thể do ông dẫn dắt vào thế ‘một mình chống lại thế giới’. Điều ấy tạo ra động lực thi đấu vượt trội cho các cầu thủ. Không ít trong số ấy thừa nhận họ ‘nguyện chết vì Mourinho’…

Tuy nhiên, Mourinho cũng là HLV của những chiêu trò, tiểu xảo. Ông từng bị cho là yêu cầu các nhân viên đổ cát lên mặt sân Stamford Bridge để hạn chế khả năng phối hợp của dàn sao bên phía Barcelona. Ông thậm chí trừng trực tiếp gây hấn với đồng nghiệp: ‘tác động vật lý’ lên mắt của Tito Vilanona (thời điểm cố HLV người Tây Ban Nha còn làm trợ lý tại Barcelona), suýt ‘đi đường quyền’ với Arsene Wenger khi Giáo sư còn dẫn dắt Arsenal.

Mourinho thường xuyên chỉ trích trọng tài, đối thủ cho tới những thứ chẳng liên quan khi CLB ông dẫn dắt không giành được kết quả tích cực. Xuyên suốt sự nghiệp, ông không ít lần bị phạt vì những lời nói, hành vi cùng các phản ứng có phần thái quá của mình.

3.7 Tóm tắt sự nghiệp HLV trưởng

4. Danh hiệu và giải thưởng của HLV Jose Mourinho

4.1. Danh hiệu: Tổng cộng: 26

- Porto

Primeira Liga: 2002/03, 2003/04

Taca de Portugal: 2002/03

Supertaca Candido de Oliveira: 2003

UEFA Champions League: 2003/04

UEFA Cup: 2002/03

- Chelsea

Premier League: 2004/05, 2005/06, 2014/15

FA Cup: 2006/07

Cúp Liên đoàn: 2004/05, 2006/07, 2014/15

Siêu Cúp Anh: 2005

- Inter Milan

Serie A: 2008/09, 2009/10

Coppa Italia: 2009/10

Siêu Cúp Italia: 2008

UEFA Champions League: 2009/10

- Real Madrid

La Liga: 2011/12

Copa del Rey: 2010/11

Siêu Cúp Tây Ban Nha: 2012

- MU

Cúp Liên đoàn: 2016/17

Siêu Cúp Anh: 2016

UEFA Europa League: 2016/17

- AS Roma

UEFA Europa Conference League: 2021/22

4.2 Các giải thưởng cá nhân tiêu biểu

- Huấn luyện viên Xuất sắc nhất do UEFA trao tặng: 2002/03 và 2003/04

- Huấn luyện viên CLB của năm do UEFA trao tặng: 2002/03, 2003/04 và 2004/05

- Huấn luyện viên xuất sắc nhất năm của Serie A: 2009, 2010

- Huấn luyện viên xuất sắc nhất do Portuguese Liga trao tặng: 2002/03 và 2003/04

- Huấn luyện viên xuất sắc nhất do World Soccer Magazine trao tặng: 2003/04 và 2004/05

- Huấn luyện viên xuất sắc nhất do BBC Sport trao tặng: 2004/05

- Huấn luyện viên xuất sắc nhất năm Onze d'Or do tạp chí Onze Mondial trao tặng: 2005

- Huấn luyện viên xuất sắc nhất tháng do Ban tổ chức Premier League trao tặng: 11/2004, 1/2005, 3/2007

- Huấn luyện viên xuất sắc nhất do Ban tổ chức Premier League trao tặng: 2004/05, 2005/06 và 2014/15

- Huấn luyện viên xuất sắc nhất do Hiệp hội cầu thủ chuyên nghiệp Italia (AIC) bầu chọn: 2009

- Huấn luyện viên xuất sắc nhất Thế giới do IFFHS trao tặng: 2004, 2005 và 2010

- Huấn luyện viên xuất sắc nhất Thế giới do Hiệp hội truyền thông thể thao quốc tế AIPS trao tặng: 2010

- Huấn luyện viên xuất sắc nhất do tạp chí World Soccer trao tặng: 2010

- Huấn luyện viên xuất sắc nhất Bồ Đào Nha do FPF trao tặng: 2010, 2011

- Huấn luyện viên xuất sắc nhất Thế giới do FIFA trao tặng: 2010

5. Vĩ thanh

Dù yêu hay ghét Jose Mourinho, không thể không thừa nhận ông là ‘quái kiệt’ thực thụ trong làng huấn luyện viên. Tài năng, cá tính không trộn lẫn hay những phát ngôn từ ông luôn thu hút được sự chú ý đặc biệt từ truyền thông cũng như giới mộ điệu.

Sau những gì đã và đang giành được, Jose Mourinho thực sự trở thành một trong những HLV vĩ đại nhất kỷ nguyên hiện đại nói riêng và lịch sử bóng đá nói chung.